سلیاک چیست ؟  
 

           سلیاک یا حساسیت به گندم،جو و چاودار،یک بیماری مزمن روده باريك است.  که با سوء جذب ناشی از عدم تحمل گلوتن موجود در این غلات همراه می باشد. در این بیماری پس از مصرف هر نوع ماده غذايي حاوي گندم ، جو و چاودار حتی به مقدار بسیار کم ، واكنش التهابي در روده باريك و یا سایر ارگان های مبتلا شروع شده و به مرور زمان این التهاب مزمن منجر به تخريب پرزهاي مخاطي كه عامل اصلي هضم و جذب مواد غذايي هستند می شود که عوارض گاها شدید و جدی در کلیه سیستمهای بدن ایجاد می نماید.

گلوتن چیست و چگونه باعث مشکلات می شود؟    
   

گلوتن پروتئينی است كه بطور طبيعي در گندم و جو وجود دارد  وباعث کش آمدن خمیر و نرم شدن بافت نان و طعم و مزه و ارزش پروتئینی بالای نان و خواص منحصر به فرد آن می شود . به دلیل ارزانتر بودن آرد گندم نسبت به سایر غلات به بسياري از مواد غذايي كه بصورت آماده در بازار وجود دارند افزوده می شود. گلوتن پس از مصرف بصورت خوراكي و جذب در پرزهاي روده باريك، بعنوان يك تحريك كننده سيستم ايمني در مخاط روده و سایر ارگان های مبتلا  عمل كرده، سلولهاي دفاعي را به اين نواحی كشانده و يك واكنش التهابي ايجاد مي كند كه به مرور زمان و در اثرتماس مكرر، اين التهاب مزمن، منجر به تخريب پرزهاي روده و یا ارگان های مبتلا مي گردد

آیا این بیماری شیوع بالایی دارد؟   
 
بله شیوع این بیماری در ایران 1% و مشابه اکثر کشورهای جهان است .یعنی بیش از 750 هزار ایرانی به این بیماری مبتلا هستند در حالیکه کمتر از 1% آنها تشخیص داده شده اند . شیوع بیماری در زنان بیشتر و در برخی مناطق تا سه برابر مردان بوده  و سن بروز آن از کودکی تا پیری است.

علت بیماری سلیاک چیست؟

 سلياك يك بيماري چند فاكتوري است و بايد چندين عامل وجود داشته باشند تا بيماري بروز كند:
•ژنهای مستعد کننده بیماری( ژن DQ2 و DQ8)
•مصرف مواد غذایی حاوی گلوتن
•زمان شروع غذاهای کمکی حاوی گلوتن در دوران شیرخوارگی - تحقيقات نشان داده است كه اگر غذاهاي كمكي حاوي گلوتن زود شروع شوند (مثلا از سن چهار ماهگي) و شير مادر نيز قطع شود خطر ابتلا به سلياك بسیار افزایش می یابد.
• بعضي عفونت هاي روده اي ويروسي در دوران شيرخوارگي
•برخی از توکسین های غذایی و عادات غذایی نیز ممکن است نقش داشته باشند.

علائم بيماري چیست؟
 

بعضی از افراد ممکن است با وجود ابتلا به بیماری ، در ظاهر هیچگونه علامت اختصاصی نداشته باشند ولی وقتی به هر دلیل،بیماری تشخیص داده شده و تحت درمان قرار می گیرند فرد به طور واضح احساس بهبودی در وضعیت سلامت عمومی خود پیدا می کند.

بيماري سلياك داراي طيف وسيعي از علائم غیر اختصاصي مشتمل بر علائم گوارشي و غير گوارشي است. شايعترين علائم گوارشي شامل دل درد، اسهال، نفخ شكم، بي اشتهايي، مدفوع حجيم، بدبو و چسبنده، دفع گاز زياد، استفراغ و گاه يبوست مي باشد. علائم غير گوارشي طيف وسيعي از اختلالات سيستم هاي مختلف بدن را شامل مي شود. که ناشي از سوء جذب مواد غذايي مي باشند: از جمله كم خوني ناشي از كمبود آهن يا كمبود اسيد فوليك و ويتامين ب 12، كمبود كلسيم و ويتامينD و پوكي استخوان ناشي از آن، خستگي زودرس، كاهش وزن، خشكي پوست و اختلال حافظه ناشي از كمبود ويتامين ها و ساير مواد مغذي می شود.

ساير علائم بیماریها شامل دیابت وابسته به انسولین،کم کاری تیروئید ، آفت هاي دهاني، ناباروري، اختلال قاعدگي و سقط جنين مكرر در زنان، اضطراب وافسردگي، ضايعات دنداني، افزايش آنزيمهاي كبدي و حتی نارسائی های کبدی  درماتيت هرپتي فورم (ضايعات برجسته و شديدا خارش دار پوستي)، اختلالات اعصاب محيطي مثل گزگز  کردن و خواب رفتن زياد دست و پا، ريزش موي شديد، تشنج ، اختلال تعادل کاهش هوش و دمانس زود رس و اختلالات رفتاري مي باشند.

علائم بیماری در كودكان چیست؟
 

غالبا علائم گوارشي است و پس از شروع غذاي كمكي حاوي گلوتن کودک دچار اسهال،  دل درد و استفراغ می شود و يا صرفا رشد كودك مختل شده و افزايش مناسب در وزن و قد ندارد.كودكان سنين مدرسه ممكن است دچار اختلال يادگيري و افت تحصيلي شوند، و در سنين بلوغ،  بيماري باعث به تاخير افتادن بلوغ و كوتاه قدي مي گردد.

 
 

مسئول گروه: ناهید جمالی  کارشناس ارشد پرستاری      
سمت: پژوهشگر مرکز
تماس: info@girc.ir
 
تیم تحقیقاتی سلیاک
       محمدحسن امامی،فوق تخصص بیماری های گوارش و کبد
       عبدالمهدی بقائی ،دستیار بیماری های داخلی
      الهام امجدی،متخصص آناتومیکال کلینیکال پاتولوژی
      لیلا لقمانی،کارشناس تغذیه و رژیم درمانی

طرح هائی در حال انجام: